ما از همان کودکی با قلک‌های کودکانه‌ای که پول‌توجیبی‌ها، هدیه‌ها و عیدی‌هایمان را در آن ذخیره می‌کردیم، با پس انداز آشنا شده بودیم. در واقع، همۀ ما از همان کودکی به اهمیت پس‌انداز پی برده‌ایم؛ اما مشکلات و پیچیدگی‌های امور مالی در بزرگسالی اجازه نمی‌دهد، بتوانیم پس‌انداز کنیم.
اینکه پس انداز چیست پاسخ ساده‌ای دارد. پولی که به «پس می‌اندازیم» تا در «پیش» از آن استفاده کنیم یا به بیان دیگر، با ذخیرۀ پولی که الان داریم، آن را برای آینده نگه می‌داریم. با این حال، همین تعریف ساده در عمل، بسیار سخت است. چطور پولی اضافه بیاوریم که آن را پس انداز کنیم؟
در این مقاله، نه‌تنها به سؤال بالا پاسخ می‌دهیم، بلکه با انواع و روش‌های پس‌انداز و هر نکته و سؤالی که دربارۀ این موضوع وجود دارد، هم آشنا خواهیم شد.
پس‌انداز یعنی با ذخیرۀ پولی که الان داریم، آن را برای آینده نگه می‌داریم. با این حال، همین تعریف ساده در عمل، بسیار سخت است.
چرا پس انداز کنیم؟
ما یاد گرفته‌ایم که پس‌انداز مهم است؛ اما آیا علت آن را هم می‌دانیم؟ چرا پولی را که الان می‌توانیم خرج کنیم، برای آینده نگه داریم؟ برای پس انداز، اهداف یا از نگاه دیگر، دلایل متفاوتی وجود دارد؛ از ذخیرۀ پول برای یک مسافرت تفریحی گرفته تا پس‌انداز به منظور سرمایه‌گذاری و استقلال مالی. در واقع، پس‌انداز بخش بسیار مهمی از مدیریت پول است و یک ضرورت برای رسیدن به اهداف مالی‌مان است. در ادامه، به برخی از اهداف اصلی پس‌انداز اشاره می‌کنیم.
پس‌انداز برای روز مبادا
این پس‌انداز برای هزینه‌هایی است که در اثر حوادث پیش‌بینی‌ناپذیر در زندگی ایجاد می‌شوند؛ مثل از دست دادن شغل، تعمیر وسایل و بیماری. پس انداز روز مبادا یا صندوق ذخیره اضطراری باید هزینه‌های حداقل 3 یا حداکثر 12 ماه از زندگی‌تان را تأمین کند. تا زمانی که پس‌اندازتان به‌راحتی قابل برداشت باشد، می‌توانید آن را سرمایه‌گذاری کنید و از ارزش پولتان نیز محافظت کنید. در مطالب «در جیک جیک مستان فکر زمستان باشیم» و «حادثه خبر نمی‌کند، با پس‌انداز روز مبادا برای آن آماده باشیم» درمورد پس انداز مواقع اضطراری بیشتر بخوانید.
چگونه چندین حساب برای مواقع اضطراری داشته باشیم؟
پس‌انداز برای سرمایه‌گذاری
یکی از دلایل مهم برای پس‌انداز، ایجاد سرمایه و سرمایه‌گذاری آن است. این سرمایه‌گذاری می‌تواند برای تأمین زندگی بازنشستگی باشد یا رسیدن به استقلال مالی یا از آن بهتر آزادی مالی. همچنین، سرمایه‌گذاری در شرایط تورمی بهترین کاری است که می‌توانید با پولتان انجام دهید؛ چون راکد نگه‌داشتن سپرده‌هایتان به‌معنی کاهش ارزش آن‌هاست.
می‌توانید پولی را که برای اهداف بلندمدت که احتمالاً مشمول کاهش ارزش پول می‌شوند، ذخیره می‌کنید، به‌نحوی سرمایه‌گذاری کنید و از آن محافظت کنید.
مطلب همه‌چیز درباره سرمایه‌گذاری
پس‌انداز برای برآورده‌کردن اهداف مالی کوتاه‌مدت
بعضی از چیزهایی که می‌خواهیم، با پس‌انداز در مدتی کوتاه برآورده می‌شود؛ برای مثال، هدف پس انداز شخصی ممکن است جمع‌کردن مبلغ خرید هدیه‌ای برای تولد دوستش باشد و هدف پس‌انداز شخصی دیگر تأمین هزینه‌های یک مسافرت کوتاه. این اهداف می‌توانند جزء نیازهای ما باشند یا خواسته‌هایمان. در هر صورت، با پس‌انداز منظم می‌توانیم آن‌ها را برآورده کنیم.
برای اهدافی که به پس انداز در طول زمانی بیشتر از دو سال نیاز دارند، بهتر است مبلغ پس‌انداز را سرمایه‌گذاری کنیم.
پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری؟ اولویت با کدام است؟
اما چطور برای اهدافمان پس‌انداز کنیم و چه روش‌هایی برای پس‌انداز وجود دارد؟
پس‌انداز بخش بسیار مهمی از مدیریت پول است و یک ضرورت برای رسیدن به اهداف مالی‌مان است.
چطور پس انداز کنیم؟
اولین شکلی از پس‌انداز که ما با آن آشنا شده‌ایم، انداختن پول‌توجیبی‌ها و عیدی‌هایمان در قلک‌های سفالی بوده است؛ روشی آسان و مطمئن برای نگهداری از تمام دارایی‌هایمان؛ ولی همیشه به همین سادگی نمی‌توانیم از همۀ دارایی‌هایمان چشم‌پوشی کنیم و آن‌ها را در قلک یا بانک سپرده‌گذاری کنیم. در بزرگسالی برای پس انداز با چالش‌هایی روبرو هستیم از قبیل درآمد کم، خرید بی‌رویه، مخارج سنگین و نبود برنامه‌ریزی. پس باید با آگاهی و دانش بیشتری راجع‌به پس‌انداز، به آن بپردازیم.
برای هر چالش راه‌حلی وجود دارد. اگر علت پس‌انداز نکردن شما نداشتن برنامه‌ای برای آن است، روش‌های زیر می‌توانند کمکتان کنند.
پس‌انداز سرِ ماه
بعضی‌ها صبر می‌کنند و آخر ماه، هر چه اضافه آوردند، پس‌انداز می‌کنند. روش بدی نیست؛ اما هیچ تضمینی هم وجود ندارد که آخر ماه چیزی برای پس انداز مانده باشد. روش بهتر این است که با تخمین کلی میزان هزینه‌هایتان، آن را از درآمدتان کم کنید و باقی‌مانده را همان ابتدای ماه پس‌انداز کنید. در پایان ماه هم اگر مبلغی اضافه آوردید، می‌توانید به حساب پس‌اندازتان واریز کنید.
برای اینکه میزان هزینه‌هایتان را تخمین بزنید، دو تا چهار ماه هزینه‌هایتان را پیگیری کنید و همه‌چیز را یادداشت کنید. سپس با کسر هزینه‌های غیر ضروری و قابل حذف، مبلغ میانگین را به‌دست بیاورید.
این روش را با روش بعدی ترکیب کنید و بهترین فرمول پس انداز را برای خودتان ایجاد کنید.
پس انداز پنهانی یا خودکار
یکی از بهترین روش‌های پس‌انداز برای همۀ افراد همین است. منظور از پنهانی این است که شما لازم نیست هر بار خودتان مبلغی را به حساب پس‌انداز واریز کنید، بلکه طی یک عملیات بانکی خودکار، این کار انجام می‌شود و بدون اینکه زحمتی بکشید، پول در حساب پس‌اندازتان است. شما باید مبلغ ماهانۀ پس‌انداز را تعیین کنید و سپس در بانک سیستم انتقال خودکار را فعال کنید. انتقال خودکار می‌تواند برای قرض‌ها و قسط‌های ماهانه هم کمکتان کند.
وقتی هر ماه مبلغی کمتر از حقوقتان را در حساب اصلی‌تان داشته باشید، ذهنتان هم عادت می‌کند تا فقط روی خرج همان مبلغ حساب کند. بهتر است حساب بانکی پس‌اندازتان امکان خرید اینترنتی نداشته باشد تا جای مبالغ سپرده‌شده امن بماند.
هفت روش ساده برای پس‌انداز بیشتر
شنا در جهت آب یا خلاف آن؟ (تبدیل پس‌انداز به بازی)
پس‌انداز با برنامه‌ریزی
اگر آدم دقیقی هستید و حساب همه‌چیز را نگه می‌دارید، این روش مناسب شماست. برای برنامه‌ریزی پس انداز، اول باید بودجه‌بندی کنید؛ اگر از قبل، این کار را نمی‌کردید.
با بودجه‌بندی، رقم دقیق مخارج مختلفتان را تعیین کنید و با توجه به اهداف مالی‌ای که دارید، رقم باقی‌مانده را در یک یا چند حساب پس‌انداز بگذارید. مزیت این روش این است که لزوماً مبلغ ثابتی را پس‌انداز نمی‌کنید و می‌توانید با توجه به میزان مخارج ماهانه‌تان، کمتر یا بیشتر پس انداز کنید.
برای آشنایی با بودجه‌بندی، از مطلب «بودجه‌بندی چیست؟ چطور بهترین روش بودجه‌بندی را برای خود انتخاب کنیم؟» و سپس «پس‌انداز براساس تیپ شخصیتی» شروع کنید.
اگر علت پس انداز نکردن شما خرید بی‌رویه یا مخارج سنگین است، روش‌های کاهش هزینه و صرفه‌جویی به‌کارتان می‌آید.
کاهش هزینه‌های کلان زندگی
هزینه‌هایی که بخش بزرگی از درآمد ما را به خود اختصاص می‌دهند، می‌توانند موجب بزرگ‌ترین صرفه‌جویی‌ها و پس‌اندازهایمان نیز بشوند. برای مثال، وقتی توانایی مالی‌تان به شما اجازه می‌دهد خانه‌ای 100متری اجاره کنید، کمتر از توانایی‌تان هزینه کنید و خانه‌ای کوچک‌تر بگیرید یا ماشینی با مدل پایین‌تر بخرید و به این ترتیب، مبالغ بزرگی را به پس‌اندازتان اضافه کنید.
چگونه هزینه‌های زندگی را کاهش دهیم؟ همه‌چیز دربارۀ صرفه‌جویی
صرفه‌جویی در هزینه‌های کوچک
اگر بودجه‌بندی داشته باشید، می‌توانید با دقت و ریزه‌کاری، برخی هزینه‌ها را حذف کنید یا کاهش دهید. اگر دچار خرید بی‌رویه هستید، حل این مشکل کمک بزرگی به شما در صرفه‌جویی و پس انداز می‌کند. در شرایط حاد، کمک گرفتن از یک روانشناس و خارج از دسترس قرار دادن عمدۀ پول‌هایتان، می‌تواند به حل مشکل خرید بی‌رویه کمک کند.
کارهایی مثل تهیۀ مواد اولیه و غذا در منزل، داشتن یک باغچه، کسب مهارت‌هایی مانند تعویض چرخ خودرو، خرید در تخفیف و خرید براساس نیاز، به صرفه‌جویی هرچه بیشتر شما کمک می‌کنند. در مطالب «۲۶ مهارت ساده مالی که از نان شب واجب‌ترند» و «۱۴ پیشنهاد کاربردی برای پس‌انداز کردن پول» مفصلاً از این قبیل کارها و مهارت‌ها گفته‌ایم.
با وجود تأثیر صرفه‌جویی‌های کوچک بر پس انداز، برخی معتقدند زیاده‌روی در این صرفه‌جویی‌ها ما را خسته می‌کند و به‌علاوه، هرگز به‌اندازۀ صرفه‌جویی‌های کلان پول ذخیره نمی‌کند. در مطلب «پس‌انداز با تئوری قهوه» دربارۀ این موضوع صحبت کرده‌ایم. به‌طور خلاصه، باید بدانید که با افراط در حذف همۀ هزینه‌های غیرضروری یا خواسته‌ها، پس‌انداز را از لحاظ ذهنی برای خود سخت خواهید کرد.
تا اینجا راه‌حل‌های دو چالش پس‌انداز را گفتیم؛ اما شاید سخت‌ترین چالش برای پس‌انداز، درآمد کم باشد. پس انداز با پول کم چطور ممکن است؟
سخت‌گیرانه‌تر عمل کنید
برای پس انداز با حقوق کم باید روش‌های معمول پس‌انداز و صرفه‌جویی را با دقت و ریزبینی بیشتری دنبال کنید و حتماً بودجه‌بندی داشته باشید. پس‌انداز برای افرادی که درآمد کمی دارند، بسیار مهم است؛ چون آن‌ها برای شرایط اضطراری آمادگی کمتری دارند و نیاز بیشتری به سرمایه‌گذاری برای افزایش درآمدشان دارند.
وام با سود پایین بگیرید
برای تأمین پس انداز روز مبادایتان یا مبلغی برای یک سرمایه‌گذاری مطمئن و امن، می‌توانید وام بگیرید؛ البته در صورتی که بتوانید اقساطش را پرداخت کنید. وام برای شما مبلغی را که باید مدتی طولانی پس‌انداز کنید، یک‌باره تأمین می‌کند و می‌توانید با سرمایه‌گذاری مبلغ آن یا خرید اشیاء باارزش مثل طلا، ارزش آن را حفظ کنید و حتی افزایش دهید.
درآمدتان را افزایش دهید
اگر درآمدتان پایین است، ممکن است هیچ‌یک از روش‌ها، به‌کارتان نیاید. پس مهم‌ترین و اولین کاری که باید انجام دهید، افزایش درآمدتان است. اگر تغییر شغل کمکی می‌کند، دنبال شغلی جدید باشید. اگر برایتان ممکن است، با گرفتن قرض یا وام کم‌بهره، در صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ریسک پایین سرمایه‌گذاری کنید. مهم‌تر از همه، روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید. مهارت‌هایی را یاد بگیرید که می‌توانند برایتان درآمد داشته باشند. از وقت آزادتان استفاده کنید و کاری پاره‌وقت انجام دهید. روش‌های مختلف را امتحان کنید و مطمئن باشید پاداش زحمت‌هایتان را خواهید گرفت.
پس‌انداز با پول کم برای رسیدن به علایقمان
اگر درآمدتان پایین است، مهم‌ترین و اولین کاری که باید انجام دهید، افزایش درآمدتان است.
با شرایط تورمی ایران چگونه پس‌انداز کنیم؟
در شرایط تورمی کاهش ارزش پول موجب می‌شود پس انداز کار عاقلانه‌ای به‌نظر نرسد؛ با این حال، پس انداز در شرایط تورمی هم ضروری است، مهم کاری است که با مبلغ سپرده‌شده باید انجام دهید. همان‌طور که تا اینجای مطلب گفتیم، اگر برای اهداف بلندمدت یا به مدتی طولانی پس‌انداز می‌کنید، بهتر است مبلغ آن را سرمایه‌گذاری کنید یا پس‌اندازتان را به اشیاء باارزش تبدیل کنید، مثل طلا. در شرایط تورمی وام‌گرفتن برای تحقق اهداف مالی و سپس پرداخت اقساط آن، به‌جای پس‌انداز نیز ایدۀ خوبی است؛ البته باید نرخ سود بانکی و توانایی مالی‌تان را در نظر بگیرید.
آموزش پس انداز به کودکان
یکی از آموزش‌های مالی مهم برای کودکان پس‌انداز است. پس‌انداز به کودکان می‌آموزد به فکر آینده باشند، برای رسیدن به خواسته‌هایشان صبر کنند. همچنین وقتی کودکان برای برآورده‌کردن خواسته‌هایشان پس انداز می‌کنند، اعتمادبه‌نفس و توانمندی مالی پیدا می‌کنند و فشار مالی کمتری به والدین وارد می‌شود. شیوه‌های مختلفی برای آموزش پس‌انداز به فرزندان در سنین مختلف وجود دارد که می‌توانید در سلسله مطالب «۲۵ نکته کلیدی برای آموزش پس‌انداز به کودکان براساس سن» بخوانید.
توانمندسازی مالی زنان و پس‌انداز
در طول تاریخ همواره زنان از نظر مالی از مردان ضعیف‌تر بوده‌اند؛ چون در کسب درآمد کمتر نقش فعالی داشته‌اند. این مسئله امروز هم خود را در توانمندی‌های مالی زنان نشان می‌دهد. طبق تحقیقی که دکتر شایسته مدنی انجام داده است، بیشتر زنان ایرانی در پس انداز فقط به پول نقد و طلا تکیه می‌کنند و همواره میزان پس‌اندازشان از مردان کمتر بوده است.
به همین دلیل است که زنان باید دانش و توانمندی‌های مالی‌شان از قبیل پس‌انداز را جدی‌تر بگیرند و به فکر بازنشستگی و استقلال مالی باشند. روش‌های جداگانه یا به‌خصوصی برای پس‌انداز زنان وجود ندارد. همین که دانش پس انداز را به‌دست بیاورند و با وجود نابرابری‌ها در شرایط کسب درآمد و دستمزد، بتوانند آن را اجرا کنند، قدم‌های بسیار بزرگی برداشته‌اند.
می‌توانید آموزش توانمندسازی مالی خود را از مطالب «استراتژی‌های توانمندسازی مالی زنان» آغاز کنید.
سخن آخر
ما برای آن‌که از آسایش خود در آینده‌ای نامعلوم مطمئن شویم، باید پس انداز کنیم و مبلغ پس‌اندازشده را در کاری به‌کار بگیریم که برایمان سودآور باشد تا بتوانیم یک روز با تکیه بر سرمایۀ ایجادشده، از کارکردن دست بکشیم. با تمرین و تکرار موارد گفته‌شده، پس‌انداز را برای خود به یک عادت تبدیل کنید که همیشه به آن پایبند بمانید. عادت‌های خوب ما را به موفقیت می‌رسانند.
راهنمای کامل پس‌انداز برای مبتدیان + فایل صوتی
برایان تریسی دربارۀ پس‌انداز و رسیدن به استقلال مالی چه می‌گوید؟
