یکی از دلایلی که افراد از بودجه بندی خوششان نمی‌آید این است که خسته‌کننده، اعصاب خردکن و شاید حتی سخت به‌نظر می‌رسد. در نتیجه، نمی‌توانند یک بودجه خوب تنظیم کرده و به آن پایبند باشند. هر قدر بودجه بندی دشوار باشد اما یکی از مهمترین مهارت‌های مالی‌ای است که همه افراد موفق در امور مالی به آن پایبند هستند.
آیا شما نیز می‌خواهید بدانید چگونه بودجه بندی کنید؟ اگر جواب مثبت است باید بگویم که راه‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد. موفقیت بودجه بندی شما می‌تواند تا حد زیادی به روش و سبک بودجه‌ای که انتخاب می‌کنید مربوط باشد. روشی که برای بودجه بندی انتخاب می‌کنید کاملا به خودتان بستگی دارد؛ مهمترین بخش کار این است که روشی را انتخاب کنید که در زندگی شما جواب می‌دهد. به من اطمینان داشته باشید که حتی اگر از بودجه بندی متنفر هستید، برای شما نیز راه و روشی وجود دارد. در این مطلب ابتدا به تعریف بودجه بندی می پردازیم، سپس انواع بودجه بندی را معرفی می‌کنیم تا بتوانید روش مناسب خود را پیدا کنید، راهکارهایی را برای پایبند بودن به بودجه هم مطرح خواهیم کرد و در نهایت دسته‌های اصلی بودجه که باید پول خود را به آن‌ها اختصاص دهید، معرفی خواهیم کرد.
به خواندن و پیگیری این مطلب هر آنچه را که برای موفقیت در بودجه بندی نیاز دارید فرا خواهید گرفت و منابع تکمیلی نیز برای مطالعه بیشتر معرفی خواهد شد.
تعریف بودجه‌بندی
قبل از تعریف بودجه‌بندی باید بدانیم بودجه‌بندی وجه تمایز میان افراد باهوش به لحاظ به مالی با افراد غیر باهوش است یعنی بدانیم پول ما از کجا می‌آید و به کجا می‌رود. پس از این توضیح می‌توانیم بگوییم: «بودجه‌بندی یک برنامه‌ریزی مالی است که میزان دخل و خرج را مشخص می‌کند و تخمین می‌زند در یک بازه زمانی مشخص، چقدر پول در می‌آوریم یا چقدر درآمد داریم و چقدر هزینه می‌کنیم.»
چگونه بودجه‌بندی کنیم؟
قبل از آشنایی با انواع بودجه‌بندی ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که چگونه دخل و خرج را حساب کنیم و بودجه خود را تنظیم کنیم. قدم اول تعیین درآمد است. یعنی مبلغ ورودی هر ماه را از منابع مختلف بدانیم وآن‌ها را با هم جمع کنیم. ممکن است مبلغی را از حقوق‌مان دریافت کنیم مبلغی را از سپرده بانکی‌مان دریافت کنیم و یا درآمدهایی از سایر جاها داشته باشیم مثل پولی که از اجاره دادن ملک خود می‌گیریم. همه این موارد را جمع کنیم تا درآمد ماهانه‌مان را بدست آوریم.
سپس باید هزینه‌های ثابت و متغیر را مشخص کنیم و مخارج و درآمدها را مقایسه کنیم. در صورتی که مخارجمان بیش از درآمدمان باشد باید بودجه خود را بازبینی کنیم و سعی کنیم که هزینه‌ها را کمتر از درآمدمان کنیم و یا به افزایش درآمد نیز فکر کنیم. این‌ا اصول کلی بودجه‌بندی هستند. برای آشنایی بیشترو دقیق‌تر با چگونگی بودجه‌بندی و نحوه بازبینی بودجه مطلب چگونه بودجه‌بندی کنیم را بخوانید.
انواع بودجه‌بندی
بودجه‌بندی کمبودها
اغلب افراد به این بودجه‌بندی می‌پردازند، یعنی متعادل کردن دخل و خرج، کم کردن مخارج. این بودجه‌بندی برای بقای یک خانواده یا کسب و کار ضروری است. اما هنر اصلی بودجه‌بندی، بودجه‌بندی مازادهاست. شکلی از بودجه‌بندی که مورد توجه ثروتمندان است.
بودجه‌بندی مازاد
بودجه‌بندی مازاد، مورد توجه افراد موفق و ثروتمند است. به معنای جلوگیری از مخارج اضافی و پس انداز و سرمایه گذاری با پول کنار گذاشته شده است. بودجه‌بندی مازادها با هدف متعادل کردن دخل و خرج صورت نمی‌گیرد بلکه با هدف استفاده بهینه از سرمایه و رسیدن به سود بیشتر در آینده انجام می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با این دو روش بودجه‌بندی مطلب «کسب ثروت و موفقیت با بودجه‌بندی» را مطالعه کنید.
روش‌های بودجه‌بندی
آشنایی با انواع بودجه‌بندی، به شما کمک می‌کند تا بتوانید بهترین روشی را که مناسب خودتان است پیدا کنید:
۱) بودجه‌بندی با استفاده از پول نقد و تکنیک پاکت پول
بودجه‌بندی با استفاده از پاکت به این صورت عمل می‌کند که ابتدا مبلغ هر هزینه را مشخص می‌کنید و سپس برای خرید، پول نقد را به همان میزان لازم در پاکت مخصوص به آن خرید قرار می‌دهید. این می‌تواند شامل اقساط و مخارج روزمره باشد.
می‌توانید مبالغ بالا برای اقساط سنگین خود را در پاکت‌هایی مجازی نگه دارید که می‌تواند برنامه یا حساب‌های بانکی مخصوص باشد و بررسی آن نیز آسان است. سپس می‌توانید پول اقساط کم و مخارج روزمره را در پاکت‌های واقعی قرار دهید.
زمانی که مبلغ درون یک پاکت به پایان رسید، دیگر نمی‌توانید برای آن خرج‌کرد یا هزینه پولی را صرف کنید، مگر در مواقعی که صرف پول برای آن اضطراری و مهم باشد. اگر هم تمام پول را برای یک دسته‌بندی خاص خرج نکردید، می‌توانید باقی‌مانده را به پس‌اندازهای خود اضافه کرده و یا آن را برای پرداخت اقساط دیگر صرف کنید.
روش پاکت پول برای مواردی که معمولا در آن ولخرجی می‌کنید خوب جواب می‌دهد. پس چیزهایی مانند لباس، مواد خوراکی، بیرون غذا خوردن، تفریحات و مخارج کودکان را می‌توان با این روش مدیریت کرد.
بهتر است این کار را زیاد برای خود سخت نکنید چون ممکن است ادامه دادن و اجرای دوباره آن برایتان سخت شود.
بودجه‌بندی پاکتی یک راه حل کمک‌کننده است چون با وجود پول نقد شما عملا نمی‌توانید بیشتر از بودجه خود خرج کنید، در نتیجه ولخرجی نیز اصلا اتفاق نخواهد افتاد. این کار باعث می‌شود بیشتر به بودجه خود پایبند بمانید و مطالعات نیز نشان داده است که با وجود پول نقد شما ۱۵ الی ۲۰ درصد کمتر خرج می‌کنید.
۲) چگونگی بودجه‌بندی با استفاده از تقسیمات درصدی
معمول‌ترین راه برای تنظیم یک بودجه استفاده از تقسیمات درصدی به‌صورت ۲۰/۳۰/۵۰ است. در این روش شما حقوق خود را به درصدهای گفته شده تقسیم می‌کنید و بر اساس آن برای خرج کردن و پس‌انداز برنامه‌ریزی می‌کنید.
• نباید بیشتر از ٪۵۰ از حقوق شما خرج نیازهای اساسی شما شود. (مانند هزینه‌های خانه، رفت‌وآمد، غذا و غیره)
• نباید بیشتر از ٪۳۰ حقوق شما خرج خواسته‌ها و موارد غیرضروری شود. (مانند مسافرت، آرایشگاه، خرید و غیره)
• حداقل ٪۲۰ از حقوق شما باید صرف پس‌انداز کردن و بازپرداخت اقساط شود.
یادتان باشد که این درصدها به صورت فرضی هستند و حتما نباید دقیقا مانند آن عمل کرد. به‌عنوان مثال، شما می‌توانید انتخاب کنید که بر روی دسته‌بندی مخارج و موارد ضروری و همچنین دسته‌‌ی خواسته‌ها و موارد غیرضروری کمتر پول صرف کرده و بیشتر برای پس‌انداز و بازپرداخت‌ها مصرف کنید.
پس مثلا می‌توان روش ۳۵/۳۰/۳۵، یا روش ۴۰/۳۵/۳۵ و یا حتی روش ۵۰/۲۵/۲۵ را انتخاب کنید. هدف این است که درصدی را انتخاب کنید که برای شما معقول باشد. در ضمن حفظ برنامه‌ای که برای بودجه ریخته‌اید نیز در این روش کاملا امکان‌پذیر است. فقط درباره خرج کردن بیش از ٪۳۰ از حقوق‌تان بر روی مخارج خانه دقت داشته باشید. در غیر این صورت شرایط می‌تواند برای قرار دادن پول در مسیر اهداف مالی سخت‌تر شود.
۳) چگونگی بودجه‌بندی با استفاده از روش بودجه‌بندی معکوس
در این روش شما بر روی یک هدف تمرکز می‌کنید. مثلا پرداخت یک قسط خاص یا پس‌انداز کردن مقداری خاصی از پول در ماه. البته این هدف‌ها باید در کنار پرداخت اقساط معمول شما باشد. سپس تا زمانی که به هدف مالی خود برسید و اقساط خود را بدون افزایش درآمد بپردازید، می‌توانید هر کاری که دوست دارید با باقی‌مانده پول خود انجام دهید.
۴) بودجه‌بندی بر پایه صفر
یکی دیگر از اشکال بودجه‌بندی ، بودجه‌بندی برپایه‌‌ی صفر است. در بودجه‌بندی برپایه صفر، برای ریال به ریال پولتان برنامه‌ریزی می‌شود. پس به جای اینکه مثلا مقدار نامعلومی در آخر ماه باقی بماند، عدد صفر را در جلوی ستون باقی‌مانده خواهید دید. موقع برنامه‌ریزی بودجه باید برای هر چیزی که فکرش را می‌کنید لحاظ کنید و با این کار هر ریال در بودجه شما نقشی از پیش تعیین شده خواهد داشت. در حقیقت در انتهای ماه باقی‌مانده نخواهید داشت چون مبالغ مختلفی را برای چندین نوع پس‌انداز صرف کرده‌اید.
تاثیرگذاری روش بودجه‌بندی بر پایة صفر به این خاطر است که شما را وادار می‌کند برای هر ریال برنامه‌ریزی کنید تا در آخر ماه باقی‌مانده پولتان ناگهان ناپدید نشود.
استفاده از اپلیکیشن یا برنامه اکسل برای تنظیم بودجه
استفاده از اپلیکیشن یا برنامه اکسل برای تنظیم بودجه
برنامه اکسل یا اپلیکیشن؟ از کدام باید استفاده کنیم؟ جواب این است که از چیزی استفاده کنید که بهترین نتیجه را برای شما دارد و بودجه‌بندی را برای شما راحت می‌کند. برخی افراد اکسل را دوست دارند چون نیازی نیست نگران اتفاقاتی که برای اطلاعاتشان می‌افتد باشند. همچنین استفاده از اکسل به آن‌ها اجازه می‌دهد اعداد جلوی چشمشان باشد و در نتیجه راحت‌تر حساب‌رسی کنند.
آیا بودجه‌بندی با اکسل را دوست دارید اما نگران این هستید که نتوانید از خانه به آن دسترسی داشته باشید؟ می‌توانید از فضای ابری موجود در گوشی‌های موبایل برای بارگذاری آن‌ها استفاده کرده و هر زمان که بخواهید از طریق موبایل خود به آن‌ها دسترسی داشته باشید.
از طرف دیگر اپلیکیشن‌ها می‌توانند بودجه‌بندی را بسیار راحت کنند مخصوصا اگر بتوانید برنامه را با حساب بانکی خود وصل کنید، تمام نقل و انتقالات مالی شما نیز به‌طور خودکار ثبت خواهند شد. امروزه بیشتر اپلیکیشن‌ها سطوح امنیتی بالایی را دارند. اما برخی مواقع می‌توانند در به‌روزرسانی نقل و انتقالات تاخیر داشته باشند.
همه این موارد را که کنار بگذاریم کاری هست که شما باید در هر حالت و در هر روش آن را انجام دهید و آن هم بررسی مداوم است. این کار به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید جابجایی‌های شما همیشه در راه درست انجام شده و به شما هشدار خواهد داد که بودجه شما در کجای راه رسیدن به اهدافتان قرار دارد.
چه یک اپلیکیشن را برای بودجه‌بندی انتخاب کنید چه اکسل را، می‌توانید بودجه خود را با توجه به روش‌های بالا تنظیم کنید و تاثیرگذاری آن را مشاهده کنید.
آیا بودجه‌بندی برای همه افراد به یک شکل است؟
شاید قانون کلی بودجه‌بندی ثابت باشد. اما برای آموزش دیدن آن مطمئنا سطوح مختلفی وجود دارد. به عنوان مثال ممکن است جنسیت، شخصیت، سن و یا میزان حرفه‌ای بودن افراد در امور مالی بر روی نحوه آموزش دیدنشان اثر بگذارد. چنانچه موضوع خاصی از بودجه‌بندی مد نظر شماست می‌توانید یکی از مطالب زیر را مطابق با نیاز خود مطالعه کنید:
آموزش بودجه‌بندی به کودکان
آموزش بودجه‌بندی به نوجوانان
آموزش بودجه‌بندی به زنان
کسب ثروت و موفقیت در بودجه‌بندی (برای حرفه‌ای‌ها)
تاثیر ویژگی‌های شخصیتی بر بودجه‌بندی
چگونه به بودجه‌بندی پایبند بمانیم؟
انجام این گام‌های ساده می‌تواند به شما کمک کند تا آسان‌تر بودجه‌بندی کنید و به آن پایبند بمانید. بودجه‌بندی لزوما نباید ترسناک یا گیج‌کننده باشد. زمانی که خود را درگیر انجامش کنید، هر ماه آسان و آسان‌تر می‌شود. قبل از اینکه شروع کنید، بهتر است این گام‌ها را دنبال کنید تا بودجه‌بندی خود را بی‌نقص انجام دهید.
برای پایبند بودن به بودجه‌بندی ، باید اقداماتی را انجام دهید که بودجه‌بندی را برایتان خوشایند کند و روشی را انتخاب کنید که مطابق با روحیات و شخصیت خود شما باشد. در بخش دوم این مقاله دربارة این روش‌های جذاب کردن بودجه‌بندی را معرفی کنیم و دسته‌های اصلی بودجه را نیز مشخص خواهیم کرد.
سایر مفاهیم مرتبط با بودجه‌بندی :
تشخیص نیاز و خواسته
بودجه‌بندی درآمدهای متغیر
روش‌های بودجه‌بندی و پس‌انداز برای فریلنسرها
