صحبت کردن پیرامون امور مالی با کودکان پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. در مطلب گذشته، به نحوه فاش کردن رازهای مرتبط با امور مالی روزانه خانواده و اهمیت آن در آموزش سواد مالی به کودکان پرداختیم. در این جا مطلب را با موضوع «بحران‌های مالی خانواده» ادامه خواهیم داد.
کم‌تر خانواده‌ای می‌تواند ادعا کند که تا زمان بلوغ فرزندان‌شان هیچ‌گاه از مشکلات اقتصادی رنج نبرده است. بن‌بست‌های اقتصادی، یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که کودکان در زندگی خود تجربه می‌کنند. دانستن پیرامون اینکه اساسا چه موقعیتی، یک موقعیت بحرانی است و نحوه رفتار والدین در این مواقع چگونه باید باشد، از ضروریات است. به عنوان نمونه، طلاق والدین، بیکاری والدین و ورشکستگی، بیماری یکی از اعضا، مرگ و جابه‌جایی محل کار از نمونه‌های بحران مالی در خانواده‌هاست. بنابراین رفتار والدین در این مواقع و ارتباطی که با فرزند خود برقرار می‌کنند، اهمیت فراوانی دارد.
موقعیت بحرانی: طلاق
طلاق باعث تغییرات فراوانی در امور مالی خانواده می‌شود. این امر، می‌تواند به این معنا باشد که مادر مجبور است، به صورت تمام‌وقت کار کند؛ و نتیجتا پول کم‌تری در تملک کودک قرار می‌گیرد؛ و این پول کم می‌تواند مشکلی جدی میان والدین و اعضای خانواده به وجود آورد.
کودکان طلاق نباید در جریان جزئیات مالی شخص پشتیبان خود(پدر یا مادر) باشند؛ این امر کاملا به والدین مربوط است، و نزاع پیرامون آن، معمولا به دلیل مشکلاتی است که والدین با یک‌دیگر دارند. این موضوع نباید هیچ ارتباطی با کودکان داشته باشد؛ دخالت دادن فرزندان در این مسائل، تنها باعث می‌شود که آن‌ها درگیر و قربانی جدال، میان پدرومادر خود شوند و این امر سختی جدایی والدین را برای کودک چندین برابر می‌کند.
کودکان طلاق نباید در جریان جزئیات مالی سرپرست خود (پدر یا مادر) قرار بگیرند.
معمولا پول، یکی از ارکان اصلی در کش‌مکش‌های خانوادگی به شمار می‌رود. در ادامه به مشکلات رایجی که احتمال رخ دادن آن در هر خانواده‌ای وجود دارد (به جز طلاق) اشاره می‌کنیم: سعی کنید به این مثال‌ها دقت کرده، و در مورد چگونگی تاثیر (مثبت یا منفی) احتمالی هر یک، بر امور مالی خانواده خود بیاندیشید:
موقعیت بحرانی: بیکاری والدین
گاهی پیش می‌آید که والدین بی‌کار گشته، و ورودی‌های بودجه خانواده به صفر می‌رسد. بیمه بیکاری شاید کفاف نیازهای خانواده را بدهد، اما خواسته‌های اضافه، خارج از معادله قرار می‌گیرند. در صورت بیکاری یکی از والدین، دیگری می‌تواند به سر کار برود. در این مواقع برخی از رویدادهای احساسی خانواده، ممکن است برای یک مدت، سخت بشوند؛ برای مثال فردی که تا دیروز نان‌آور خانه بود، از خانه ماندن افسرده شود.
پیشنهاد مطالعه: چگونه با بیکاری و اضطراب ناشی از مسائل مالی مقابله کنیم؟
موقعیت بحرانی: ورشکستگی
امروزه رکورد نرخ ورشستگی‌های شخصی جابه‌جا شده‌اند. بخش مهمی از این معضل به علت ضعف در مدیریت پول، مانند اتخاذ وام‌های متعددی است که توان بازپرداخت آن‌ها برای شخص گیرنده مقدور نبوده است. اما برخی از ورشکستگی‌ها تنها نتیجه فشار شدیدی است که فرای توان شخص است؛ شاید یک عامل طبیعی مانند آتش‌سوزی سبب از بین رفتن تجارت شود؛ یا اینکه یک اتهام علیه کسب‌وکارتان در دادگاه، منجر به ختم تجارت‌تان بگردد. در وضعیت ورشکستگی، ممکن است، برخی دارایی‌ها برای رفع بدهی‌ها و جرایم ضبط گردند. فرزندان متوجه می‌شوند که ورشکستگی یعنی دیگر وقت رفتن به مسافرت یا خرید محصولات گران‌قیمت نیست.
موقعیت بحرانی: انتقال کار
این‌گونه انتقالات می‌تواند به این معنی باشد که خانواده به علت زندگی در شهر جدید، پول بیش‌تری (یا کم‌تر) برای خرج کردن در اختیار خواهد داشت.
برای مثال اگر خانواده از یک شهر کوچک به کلان‌شهرها نقل مکان کند، هزینه خوراک در رستوران می‌تواند در دفعات اول باعث تعجب اعضای خانواده بشود.
پیشنهاد مطالعه: چگونه با همسرمان به فهم مشترک مالی برسیم؟
موقعیت بحرانی: ازدواج مجدد
این موضوع نیز مانند انتقال شغل، می‌تواند از نظر مالی مثبت یا منفی تلقی بشود. طبیعتا این موقعیت‌ها بستگی به خلق‌وخوی همسر جدید و تعداد کودکانی که به خانواده اضافه می‌شود، دارد. هنگامی که فرزند جدیدی که حاصل ازدواج مجدد است در خانواده به دنیا می‌آید و یا کودکان از دو خانواده مختلف به علت ازدواج مجدد والدین خود در کنار یک‌دیگر قرار می‌گیرند، درگیری میان تقسیم پول برای کودکان هر دو طرف، و تعیین سهم هر یک از کودکان از پول خانواده، بالا می‌گیرد. هم‌چنین دیدگاه کودکان از پول با یک‌دیگر متفاوت بوده، و این امر باعث تشدید مشکلات والدین خواهد شد.
پیشنهاد مطالعه: چگونه در زمان مشکلات اقتصادی با کودکان صادق باشیم؟
موقعیت بحرانی: بیماری خاص یکی از اعضای خانواده
البته که بار احساسی بیماری یکی از اعضای خانواده مهم‌ترین فاکتور در این زمینه است؛ اما با این حال نمی‌توان مشکلات مالی حاصل از آن را نادیده گرفت. حتی با وجود داشتن بیمه درمانی، بیماری‌های جدی مسبب اتفاقات مالی متعددی می‌شوند؛ خصوصا اگر فرد مریض، پشتیبان اصلی خانواده باشد.
مرگ یکی از والدین
مانند داشتن بیماری خاص، بار احساسی مرگ والدین را نمی‌توان نادیده گرفت. متاسفانه، این امر سبب هزینه مالی نیز می‌شود. برخی از والدین شاید برای پشتیبانی از خانواده‌شان، خود را بیمه عمر، و حتی برای هزینه دانشگاه کودک‌شان پس‌انداز کرده باشند. باقی افراد شاید برای کمک به بازماندگان، پس از خود کمی دارایی به ارث بگذارند؛ اما با این وجود، پدر یا مادری که در قید حیات است، اجبارا باید کار کند تا از هزینه مراقبت از کودکانش جا نماند؛ هم‌چنین مجبور است تا در این مسیر طاقت‌فرسا سختی فراوانی متحمل شود. به جز این موارد، افراد دیگری نیز وجود دارند که برای کمک به خانواده، پس از خود هیچ چیز باقی نمی‌گذارند.
جوانب احتیاط؛ به کودکان آرامش دهید
اجازه ندهید تا سن کودکان‌تان دست شما را در مورد چیزهایی که باید به آن‌ها بگویید، ببندد. بهتر است، در مواقع تزریق اطلاعات به کودکان، سن عقلی آن‌ها را نیز در نظر بگیرید. برخی از کودکان ۱۰ سال سن دارند، اما به اندازه کودک ۱۶ ساله می‌فهمند.
اصلی‌ترین چیزی که کودکان‌تان باید در زمان مشکلات مالی خانواده بدانند آن است که بروز این مشکلات ابدا تقصیر آن‌ها نبوده، و شما مسئولیت رفع کاستی‌ها را بر عهده دارید.
زمانی که فرزندان کوچک‌اند، دل‌شان می‌خواهد با برنامه سابق خود پیش بروند. اگر پیش از بروز بحران اقتصادی به کلاس آواز می‌رفتند، دل‌شان می‌خواهد که این کلاس‌شان ادامه داشته باشد. بنابراین شما باید در هنگام تصمیم‌گیری، پیرامون امور مالی، این موضوع را در نظر بگیرید.
مادامی که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند، می‌توانید آن‌ها را بیشتر از گذشته، وارد مسائل و مشکلات اقتصادی خود کنید. برای مثال، شاید به کودکتان گفته باشید که به حساب پس‌انداز هزینه‌های آینده‌اش، دست نمی‌زنید، و هرگاه که وقتش برسد آن پول را به آن‌ها می‌دهید. اما در ادامه، به دلیل بحران پیش آمده، مجبور خواهید شد تا به فرزندتان بگویید که در حال حاضر پس‌اندازش، باید صرف پشتیبانی از خانواده شود، و فکر کردن پیرامون هزینه‌های آینده نیز باید به آینده موکول گردد.
ماهیت مرگ خیلی ترسناک است؛ خصوصا برای کودکان. آن‌ها نه‌تنها غصه از دست دادن والدین خود را می‌خورند، بلکه مانند داستان‌های غم‌انگیز، خود را به سان یتیمی خواهند دید که به دیگران التماس می‌کند تا لقمه‌ای نان به او بدهند. بد نیست که کودک خود را مطمئن سازید که آن‌ها پس از مرگ‌تان نیز هم‌چنان از نظر فردی (شخصی که سرپرست اوست که می‌تواند پدر یا مادر یا پدربزرگ باشد) و هم از نظر مالی (به وسیله بیمه عمر و دیگر دارایی‌ها) تامین خواهد بود.
پیشنهاد مطالعه: درباره موقعیت مالی خود چقدر به فرزندانمان اطلاعات دهیم؟
اطلاعات مالی مناسب سن فرزند شما در مواقع بحران
زمانی که برای تزریق اطلاعات مالی به کودکان‌تان صرف می‌کنید، و هم‌چنین نحوه انجام آن، به سن کودک بستگی دارد. مشخصا یک کودک شش ساله از اصول ورشکستگی سر در نمی‌آورد، اما می‌تواند متوجه این مفهوم بشود که موقعیت فعلی سخت‌تر شده، و او نمی‌تواند برای خود یک جشن تولد پرهزینه را ترتیب ببیند.
شما می‌توانید پیرامون به اشتراک گذاشتن امور مالی خانواده‌تان با کودکان از راهنمایی‌های طبقه‌بندی‌شده زیر بهره ببرید:
کودکان مقطع سنی دبستان
با آن‌ها در مورد امور مالی روزانه و محدودیت‌های اصلی خانواده صحبت کنید. توضیح دهید که خانواده بر طبق یک بودجه مشخص پیش می‌رود (البته اگه بودجه تنظیم کرده باشید). کودکان باید برخی از چیزهای مشخص را بدانند، تا بتوانند به این درک برسند که برای مثال خانه‌تان شخصی است، یا مستأجرید؛ و یا اینکه بدانند شما در حال پس‌انداز برای رفع هزینه‌های مشخصی هستید؛ که یعنی الآن از پول خبری نیست. به آن‌ها اجازه مشارکت در لیست خواسته‌های خانواده را نیز بدهید. در هنگام بروز مشکلات مالی، به آن‌ها این حقیقت را توضیح دهید که این موقعیت بر کل پول خانواده تاثیر می‌گذارد. به کودکان خود بگویید که چه موقع لازم است تا (به صورت موقت) در امور مالی خانواده تغییراتی اعمال کنید.
مقطع سنی راهنمایی
زمان آن رسیده است که در مورد پول، کمی بیشتر صحبت کنید. کودکان می‌توانند در این سن بفهمند که هر چیز، قیمتی دارد. به آن‌ها اجازه دهید تا به مباحث مالی‌تان گوش دهند. آن‌ها را تشویق کنید تا در مورد چیزهایی که متوجه آن نمی‌شوند، از شما سوال بپرسند. هم‌چنین کودکان این مقطع، می‌توانند در مواقع بحرانی از پس جزئیات بیش‌تری برآیند. برای مثال، در شرایط طلاق، می‌فهمند که چرا نیاز دارید تا به خانه کوچک‌تر نقل مکان کنید؛ و چرا همگی باید خودشان را با این شرایط وفق بدهند.
مقطع سنی دبیرستان
در این مقطع، دیگر نمی‌توانید نکات مالی را از آن‌ها پنهان کنید؛ زیرا آن‌ها به احتمال فراوان از میزان درآمد و باقی نکات مالی خانواده آگاه شده‌اند. بسته به موقعیت‌تان، شاید بخواهید جزئیات بودجه ماهیانه را به کودکان‌تان نشان داده، و به آن‌ها در مورد نحوه پس‌انداز پول‌تان برای تهیه اهداف خاص مانند مایحتاج خانه، یا تصمیماتی که مبنی بر پس‌انداز بازنشستگی گرفته‌اید، توضیح دهید. اگر مایل باشید، می‌توانید نوجوانان‌تان را در جریان بودجه‌تان شریک کرده، و درآمد آن‌ها را نیز در بودجه‌تان به حساب آورید. هم‌چنین آن‌ها را از محل نگاه‌داری اسناد مهمی که در مواقع بحران به آن‌ها نیاز پیدا می‌کنید، مطلع سازید. آن‌ها بسته به درک‌شان می‌توانند درباره وصیت‌نامه‌تان، گردش مالی حساب‌های‌تان (حساب بانک، کارگزاری، منابع مشترک و...)، اسامی و ارقام مالی، و دیگر مشاوران‌تان (حسابدارتان، وکیل‌تان، نماینده بیمه عمرتان، مشاور بورس‌تان و...) اطلاع داشته باشند.
پیشنهاد مطالعه: نگرانی‌های مالی در میان نوجوانان
هدف این است که با در نظر این نکات، موقعیت را برای خودتان و فرزندتان‌تان، آسان‌تر و قابل درک‌تر کنید. همدلی و مشارکت اعضای خانواده، در همه امور، همواره اثربخش و امیدوار کننده است. مطمئناً، دشواری‌ها به پایان می‌رسد. اما روشی که در برخورد با این موقعیت‌ها پیش می‌گیرید، تاثیرات درازمدتی بر روحیه کودکان و درک آن‌ها از اوضاع مالی خواهد گذاشت. پس بهتر است با دانش و آگاهی این دوران را سپری کنید.
پیشنهاد مطالعه: آیا باید در مورد فشارهای مالی با کودکان حرف بزنیم؟
