کودکان قبل از دوسالگی شروع به ادای کلمات می‌کنند. اولین باری که کلمه‌ای با مضمون خواستن به زبان آوردند، بهترین زمان برای شروع آموزش‌های مالی به آن‌هاست. شاید باورتان نشود، اما «بث کابلینر»، کارشناس و محقق مالی، معتقد است از زمانی که کودک توانست کلمه‌ی «می‌خواهم» را بگوید، می‌توان آموزش‌های مالی را شروع کرد. هم‌چنین تحقیقات نشان داده‌اند، کودکان از سه‌سالگی قادرند مفاهیم ابتدایی مالی را فرابگیرند. البته شما حق دارید باور نکنید؛ چون قطعاً تا زمانی که خودتان به‌شخصه این قابلیت را در کودکانتان ارزیابی نکنید، باور این موضوع کمی برایتان دشوار خواهد بود.
آموزش مالی به کودکان نیازمند صبر است، نه مفاهیم پیچیده ریاضی
«کرن هولدن»، یکی از اساتید دانشگاه ویسکونسین مدیسون، در راستای مطالعات خود به این نتیجه رسید که برای پرورش عادات خوب مالی در کودکان، نیاز به یادگیری مهارت‌های پیچیده‌ی ریاضی نیست، بلکه کافی است اصول پایه‌ای، اما مهمی مانند صبور بودن، تصمیم‌گیری صحیح و پایبندی به ارزش‌های خانواده را به آن‌ها یاد داد.
نگرانی‌های مادرانه قابل درک است؛ اما درست نیست
اغلب مادرها درمورد شروع زودهنگام آموزش‌های مالی به کودکانشان به‌شدت نگرانند. آن‌ها می‌ترسند درگیر کردن ذهن کودکانشان با موضوعات پولی مناسب سن‌وسالشان نبوده و حتی آسیب‌رسان باشد. بث کابلینر، بر روی نقاط ضعف مالی بیست خانواده‌ی مختلف و در نهایت نکات آموزشی مختص کودکان ۳ تا ۵ سال تحقیقاتی انجام داد. نتایج ارزنده و قابل تامل این تحقیقات را به‌صورت زیر برایتان شرح می دهیم:
۱. برای خرید هرچیز، به پول نیاز داریم
شاید شما با ترس و نگرانی سعی کنید ذهن کودکتان را از پرداختن به پول دور نگه دارید؛ اما دیر یا زود کودکتان زبان باز می‌کند و از شما می‌خواهد چیزهایی را برایش بخرید. در واقع، او بدون کسب اجازه از شما پا به دنیای مادیات و پول می‌گذارد؛ زیرا درخواست او برای تهیه‌ی اسباب بازی، خوراکی یا حتی تفریح در شهربازی مستلزم پرداخت پول است، پس چاره‌ای نمی‌ماند جز اینکه بپذیریم ذهن کودکمان خیلی پیش‌تر از آن‌که ما بخواهیم با موضوعات مالی درگیر خواهد شد؛ بنابراین بهتر نیست نگرانی و ترس را کنار بگذارید و خودتان پیش قدم شوید؟ حتماً قبول دارید که خودتان بهترین و مناسب‌ترین گزینه برای آموزش‌های مالی به کودکتان هستید. پس دست‌به‌کار شوید و برای آسان‌تر ساختن درک موضوعات مربوط به پول در فرزندتان از فعالیت‌های زیر بهره ببرید.
- انواع سکه‌ها و اسکناس‌های مختلف را به کودکتان معرفی کنید و ارزش مالی هرکدام را توضیح دهید.
- همواره با فرزندتان درباره‌ی انجام دادن فعالیت‌های مفرحی که هزینه‌ی مالی ندارند، مانند بازی کردن با دوستان، صحبت کنید.
- کالاها و خدماتی را که هزینه دارند، مانند بستنی سوخت خودرو و پوشاک را به آن‌ها معرفی کنید.
۲. مردم به‌وسیله شغلی که انجام می‌دهند، پول در می‌آورند
وقتی آموزش درباره‌ی پول را شروع کنید متوجه می‌شوید که کودکتان درمورد منبع دستیابی به اسکناس‌ها کنجکاو شده است. شما به او یاد داده‌اید که برای خریدن هر کالا یا تفریحی باید اسکناس‌ها را خرج کند و چون تعداد محدود و مشخصی اسکناس دارد، پس مجبور است بین خریدها و تفریحات بر اساس ارزش مالی آن‌ها دست به انتخاب بزند. ممکن است کودک شما به‌جای انتخاب بین خواسته‌هایش، بخواهد تعداد اسکناس‌هایش را بیشتر کند. در این زمان لازم است درمورد مشاغل و نحوه‌ی کسب درآمد برای او توضیح دهید. راهکارهای زیر در این زمینه به شما کمک خواهند کرد.
- درباره‌ی شغل خود به فرزندتان توضیح دهید. شغل خودتان را و سپس مشاغل دیگر را به کودکتان معرفی کنید.
- در هنگام گذر از محله یا شهرتان، مشاغل مختلف مانند راننده اتوبوس و افسر پلیس را به او نشان دهید.
- توضیح دهید که برخی افراد کسب‌وکار خودشان را راه می‌اندازند، مانند فروشگاه‌های پوشاک و رستوران‌ها. به فرزندتان توضیح دهید که به این اشخاص کارآفرین می‌گویند.
- کودکتان را ترغیب کنید تا درباره‌ی راه‌هایی که می‌تواند پول دربیاورد، بیندیشد.
برای پرورش عادات خوب مالی در کودکان، نیاز به یادگیری مهارت‌های پیچیده‌ی ریاضی نیست، بلکه کافی است اصول پایه‌ای، اما مهمی مانند صبور بودن، تصمیم‌گیری صحیح و پایبندی به ارزش‌های خانواده را به آن‌ها یاد داد.
۳. صبر لازم است، صبر!
ممکن است کودکتان برای دریافت پول‌توجیبی خارج از زمان مقرر، پافشاری کند. پس لازم است صبر کردن را به او بیاموزید. صبر همیشه به درد او خواهد خورد. فعالیت‌های زیر در زمینه‌ی آموزش صبر مفید هستند.
- وقتی کودکتان در صف تاب ایستاده، یا انتظار رسیدن تعطیلات مورد علاقه‌اش را می‌کشد، بهترین فرصت است که به او بفهمانید گاهی مجبوریم برای به‌دست آوردن چیزی که می‌خواهیم، صبر کنیم.
- سه شیشه مربای خالی را جهت پس‌انداز، خرج کردن و صدقه (بخشش به دیگران) کنار بگذارید. سپس به او پیشنهاد دهید که اگر برای خرید چیزی مانند اسباب‌بازی جدید پول لازم داشت، خودش هزینه‌ی آن را با پس‌انداز در این شیشه‌ها به دست بیاورد.
۴. نیازهای ما با خواسته‌های ما متفاوت هستند
به کودکتان بیاموزید که نیازهایش ضروری‌تر از خواسته‌هایش هستند. نیازهای هر فرد همان چیزهایی هستند که به بقای او کمک می کنند و وجودشان حیاتی محسوب می شود؛ مثل نیاز به غذا، لباس و تحصیل. اما خواسته‌های ما همان چیزهایی هستند که در اولویت دوم قرار می گیرند؛ مثل اسباب‌بازی‌ها. برای درک بهتر این موضوع به او بگویید وقتی گرسنه هستی نمی‌توانی از طریق بازی با اسباب‌بازی‌هایت سیر شوی و اگر گرسنه بمانی انرژی کافی برای لذت بردن از بازی را نداری، پس لازم است اول غذا بخوری و بعد به خرید اسباب بازی فکر کنی. از طریق فعالیت‌های زیر می‌توانید کودک را در مسیر شناخت دو مفهوم اساسی «نیازها» و «خواسته‌ها» قرار دهید.
- هنگامی که همراه کودک در فروشگاه هستید، به کالاهای حیاتی مانند خوراک و پوشاک اشاره کرده و هرگاه که درخواست خرید چیزی را از شما داشت، از او بپرسید که آیا داشتن آن محصول، ضروری است یا خیر؟
- درمورد چگونگی تصمیم‌گیری‌های خانواده برای خریدن یا نخریدن کالاهای مختلف صحبت کنید. از او بپرسید کدام‌یک مهم‌ترند: خرید کلوچه، یا میوه‌ی تازه؟ نوشابه یا شیر؟
- یک نمودار دایره‌ای رسم کرده و به چهار قسمت خوراک، کرایه یا هزینه‌ی خانه، پوشاک و چیزهای اختیاری، تقسیمش کنید. با این روش به او می‌فهمانید که برای خرید هر چیزی که دل‌تان بخواهد، پول نامحدود در اختیار ندارید.
آموزش مالی را همزمان با آغاز سخن گفتن کودکان بین دو تا پنج‌سالگی می‌توانید آغاز کنید. برای آموزش به کودکانتان در زمینه‌ی مسائل مالی و پولی نگرانی‌های خود را کنار بگذارید و با آموزش به زبانی ساده آن‌ها را برای آینده‌ای روشن‌تر آماده کنید.
