بحران شیوع ویروس کرونا، بستری را برای آزمایش بخش‌های مختلفی از زندگی کاری هر روزه‌ی ما از جمله ارتباط با دفتر کار و ملاقات‌های حضوری فراهم و این سوال را مطرح کرد که اصولاً کارمند بودن در اقتصاد امروزی به چه معناست. «خانهنشینی» و قرنطینه در اغلب شهرها، افق فکری کارفرمایان را به‌سمت دورکاری سوق داد تا در فرضیات و گمان‌های منفی سابق خود درباره‌ی این موضوع، چه برای این شرایط بحرانی، چه در آینده، بازنگری کنند.
توصیه‌های مقام‌های دولتی در راستای خانهنشینی همگانی، سبب شده تا تقریباً همه‌ی افراد جامعه در خانه بمانند. با پررنگ‌تر شدن موضوع دورکاری سوالاتی نیز درمورد نحوه‌ی راه‌اندازی و برنامه‌ریزی روند آن به میان می‌آید؛ از جمله تکنولوژی مورد نیاز برای اجرای دورکاری (کنفرانس ویدئویی، دسترسی به اپلیکیشن‌های ارتباطی و...) که می‌تواند نیاز به حضور در جلسات رودررو را رفع کنند. بحران فعلی هم‌چنین ما را مجبور کرد تا به این فکر بیفتیم که دورکاری، از ارزش کارمان می‌کاهد یا نه.
دورکاری تا چه حد رایج بوده است؟
در ایران موضوع دورکاری تا پیش از بحران کرونا چندان رایج نبوده است و کارفرمایان و کارمندان به قوانین و اصول دورکاری آشنا نبوده‌اند؛ اما در کشورهای دیگر شرایط به گونه‌ای دیگر است. به طور مثال طبق آمار، تقریباً ۲۴ درصد مردم در آمریکا تجربه‌ی دورکاری موقت یا دائم داشته‌اند. این ارقام برای آن دسته از افرادی که درجات تحصیلی بالاتری دارند، بسیار بیشتر از باقی افراد جامعه است؛ حتی برخی از کارمندان مربوط به سیستم آموزشی نیز چند ساعتی را در روز به دورکاری مشغولند.
دورکاری دنیای کار را متحول خواهد کرد
نویسنده‌ی داستان‌های علمی تخیلی، سی.کلارک در سال ۱۹۶۴ پیش‌بینی کرد که پزشکان در آینده قادرند یک مریض را از قاره‌ای دیگر جراحی کنند. از افزایش میزان دورکاری در سالیان اخیر می‌توان نتیجه گرفت که دورکاری همچنان پتانسیل پیشرفت دارد. امروزه مشاغل مربوط به امور خدماتی حجم زیادی از تعاملات روزانه‌ی شهری را به خود اختصاص داده‌اند. برخی از این مشاغل وابستگی فراوانی به محل کار و تعاملات افراد دارند. کارفرمایان این مشاغل نیز متناسب با فضای کاری این کسب‌وکارها، به حضور فیزیکی در مکان‌هایی که خدمات را ارائه می‌دهند و ایجاد ارتباطات اجتماعی قوی‌تر، بهای بیشتری می‌دهند؛ اما شیوع ویروس کرونا کاری کرد تا این کارفرمایان نیز موقتاً به فکر تغییر عقیده بیفتند. همه‌ی ما می‌بایست نگاهی جامع‌تر بر پتانسیل واقعی دورکاری در اقتصاد آینده بیندازیم.
امتیازات دورکاری در پاسخ به بحران ویروس کرونا یادآور این موضوع بود که تکنولوژی می‌تواند به کارفرمایان در مدیریت ریسک‌های شغلی نیز کمک کند. برای مثال به کارفرمایان کمک می‌کند تا هزینه‌ی استخدام نیروی کار حرفه‌ای را پایین بیاورند و کارمندان خود را بدون لزوم حضور آن‌ها در دفتر کار و بدون توجه به محل سکونت‌شان به یک‌دیگر متصل نگاه دارد. اجرای سیاست دورکاری به کارفرمایان این اجازه را می‌دهد تا به جامعه آماری بزرگ‌تری از نیروی کار دسترسی داشته باشند و همین‌طور گزینه‌های شغلی بیشتری را برای افراد دورکار به ارمغان بیاورد.
اگرچه نقد برخی افراد به دورکاری این است که امکان اجرای آن تنها برای مشاغل اداری وجود دارد، باز شدن گره‌های ساده و کوچک نیز (مثل کاهش ترافیک) می‌تواند تأثیر به‌سزایی در مشکلات بزرگ‌تر جامعه داشته باشد و این یکی از تأثیرت دورکاری است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. برای مثال در زمان پیک حمل‌ونقل، حتی کوچک‌ترین تغییرات نیز می‌تواند به شدت در کاهش حجم ترافیک کمک کند؛ امری که به نفع همه است.
به علاوه، دورکاری استقرار در شهری شلوغ و پرهزینه را نیز برای کارفرمایانی که از دورکاری بهره می‌برند، ارزان‌تر می‌سازد؛ زیرا هرچه کارمندان بیشتری در خانه باشند، آن‌ها به دفتر کوچک‌تری احتیاج خواهند داشت که نتیجه‌ی آن صرفه‌جویی در بهای اجاره‌ی ملک و مصرف انرژی است.
آمادگی دولت‌ها برای ایجاد شرایط دورکاری
مادامی که بازار دورکاری به‌علت کرونا گرم است، عاملان و نهادهای مرتبط می‌بایست به فکر ایجاد تغییرات ساختاری مورد نیاز برای دسترسی هرچه بیشتر مردم به دورکاری باشند. به‌طور مثال درصدی از بزرگسالان مشغول به کار، فاقد اینترنت خانگی هستند. این افراد یا سرویس اینترنت در محل زندگی‌شان وجود ندارد یا اینترنت‌شان سرعت پایینی دارد. اینترنت خانگی مدت‌هاست که از یک ویژگی لوکس فاصله گرفته است. تبادلات حیاتی دورکاری با شیوع ویروس کرونا به‌خوبی نشان داد که اینترنت خانگی چه نقش مهمی را در ساختار اقتصادی قرن ۲۱ بازی می‌کند.
دولت‌ها می‌بایست پس از تشخیص اهمیت اینترنت به ساختارهای اقتصادی و اجتماعی در بحران کرونا، به فکر سامان‌دهی آن باشند. می‌بایست از شرکت‌ها بخواهند تا شبکه‌های وای‌فای در مکان‌های عمومی را رایگان سازند و برای مثال حداقل به مدت چند ماه برای مصرف‌کنندگان اینترنت رایگان در نظر بگیرند. البته اقداماتی در این زمینه انجام شده است. پس از عبور از شرایط کرونایی، دولت‌ها می‌بایست نگاه جدی‌تری به مسائلی از جمله اهمیت دورکاری و اینترنت سراسری، داشته باشند.
دورکاری منافاتی با امتیازات کارهای رودررو و تعاملات اجتماعی نخواهد داشت؛ همان‌طور که پیدایش «خرید اینترنتی» سبب تعطیلی فروشگاه‌ها نشد؛ اما در حال حاضر که همچنان باید فاصله‌گیری اجتماعی را رعایت کنیم، فراهم کردن زیرساخت‌های تکنولوژیکی که منجر به بازده بیشتر دورکاری می‌شود می‌تواند سکوی پرتابی باشد برای حل گره‌های اجتماعی و ارتباطی موجود در جامعه.
