ما انسانها مخلوقات جالبی هستیم. هر چیزی که مد شود سریعا به آن عادت میکنیم و زندگی را بدون آن غیرممکن میبینیم. مثلا تلفنهای همراه، نمونههای خوبی هستند. تا همین چند سال پیش موبایل بسیار گران بود ولی امروزه جزو لوازم ضروری زندگی به شمار می‌رود و همه طوری به آن معتاد شدهاند که انگار بدون آن نمیتوانند زندگی کنند! به نظر می‌رسد که مادی گرایی و گرایش به تجملات نیز مد شده است و این روزها تجمل گرایی ضروری است. اما این مادی گرایی، مثبت است یا منفی؟
گرایش به تجملات از ویژگی‌های طبیعی و فطری انسان است زیرا انسانها، زیبایی را دوست دارند. در متون دینی نیز گرایش به تجملات را از نشانه‌های شکر نعمت می دانند.
حضرت محمد(ص) می‌فرمایند: همانا خداوند وقتی نعمتی به بنده‌اش داد دوست دارد اثر نعمت بر بنده‌اش را ببیند.
امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند: همانا خداوند زیبایی و تجمل را دوست دارد و از فقر و فقرنمایی بدش می‌آید.
بنابراین گرایش به تجملات و استفاده از نعمت‌ها و امکاناتی که داریم یک ویژگی مثبت است. اما آن‌چه قصد داریم در این مطلب به آن بپردازیم دام تجملات یا وقتی است که تجمل گرایی ضروری می‌شود. این اتفاق به معنای گرایش افراطی در تجمل گرایی است که نشانه مصرف گرایی، فقر فرهنگی و حتی بیماری روانشناختی می‌تواند باشد و پیامدهای مالی ناخوشایندی بر وضعیت مالی افراد و اقتصاد خانواده می‌گذارد. در این مطلب با این موارد آشنا می‌شوید: منظور از تجمل گرایی یا افتادن در دام تجملات چیست؟ تجمل‌گرایی چه پیامدهایی برای وضعیت اقتصادی افراد دارد؟ کدام موارد در زندگی نشانه گرایش به تجمل گرایی از نوع افراطی است؟ چطور از دام تجملات و مادی گرایی رهایی پیدا کنیم و سبک زندگی خود را تغییر دهیم؟ چطور تجملات را در زندگی اولویت‌بندی کنیم؟
دام تجملات یا تجمل گرایی چطور ما را گرفتار می‌کند
یووال نوح هراری نویسنده‌ی کتاب انسان خردمند این پدیده را به‌خوبی توصیف می‌کند و نشان می‌دهد که مردم در تمام زمان، گرفتار تجملات بوده‌اند:
همواره رسیدن به راحتی، به از سر گذراندن دوره‌ای سختی نیاز داشته است. در جوامع امروزی نیز این چنین است. اغلب فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها به دنبال کار در شرکت‌های قدرتمند هستند و حاضرند متعهد شوند که به‌سختی کار کنند تا حداکثر درآمد را داشته باشند. چنین افرادی وقتی به ۳۵ سالگی برسند، وام‌هایی با اقساط سنگین، فرزندان محصل، خانهای در پایتخت و حداقل دو دستگاه اتومبیل دارند و فکر می‌کنند که زندگی بدون خورد و خوراک خوب و مسافرت‌های خارج از کشور معنایی ندارد. به نظر شما با این مشکل چه می‌کنند؟ آیا به عقب برمی‌گردند تا مشکل را از ریشه حل کنند؟ نه! بلکه تلاششان را دو برابر می‌کنند تا زندگی تجملاتیشان را حفظ کنند.
یکی از معدود قوانین گریزناپذیر زندگی این است که به مرور زمان تجملات به ضروریات زندگی تبدیل می‌شوند و مسئولیت‌های جدیدی به همراه می‌آورند. هر وسیله‌ای که مد شود مردم آن را می‌خرند و کم‌کم به استفاده از آن عادت می‌کنند. تا به جایی می‌رسند که زندگی را بدون آن وسیله خاص غیرممکن می‌بینند. به این پروسه، گرفتار شدن در دام تجملات یا تجمل گرایی می‌گویند که مانند تورم می‌تواند وضعیت اقتصادی انسانها را تضعیف کند.
تجملات ما را از استقلال مالی دور و معتاد به سبکی از زندگی می‌کند که حفظ آن تلاش زیادی میخواهد. تجمل‌گرایی در هر سطح درآمدی و طبقاتی ممکن است اتفاق بیفتد.
درآمد بیشتر مساوی است با خرج بیشتر
افرادی که به این تجمل‌گرایی دچارند، هر وقت افزایش حقوقی داشته باشند سبک زندگیشان را ارتقا می‌دهند. کسب درآمد بیشتر برای خرج کردن بیشتر مانند چرخ‌های است که در زندگی آنها پیوسته تکرار می‌شود. لباس‌های مارک می‌پوشند و جدیدترین اتومبیل را سوار می‌شوند ولی در کنار همه‌ی اینها آیا اندکی به استقلال مالی هم نزدیک می‌شوند؟ متاسفانه باید بگوییم خیر! دام تجملات ما را از استقلال مالی دور می‌کند. ابتلا به این آسیب راحت‌تر و سریع‌تر از آن است که فکرش را کنید و به درآمد هم بستگی ندارد. در هر سطح طبقاتی که هستید، ممکن است گرفتار تجملات شوید.
نمونه‌هایی از تجملاتی که دچارشان هستیم
پیدا کردن نمونه‌هایی از این تجملات کار سختی نیست:
• خانه‌ی بزرگتر
• اتومبیل شیک‌تر
• غذای بهتر
• هتل لوکس
• پرواز فرست کلاس
• جواهرات پرزرق‌وبرق
• لباس‌های مارک
• مرتبا بیرون غذا خوردن
با اینکه نمونههای این چنینی بیشمارند به بررسی مهمترین آنها می‌پردازیم:
تجمل گرایی با خانه‌ی بزرگ و زیبا
در دهه‌ی ۶۰ میلادی در آمریکا و حتی کمی بعدتر از آن، متوسط اندازه‌ی خانه‌ها ۱۵۰۰ فوت مربع یا ۱۳۹ متر مربع بود. ولی امروزه این عدد به بالای ۲۲۰۰ فوت مربع یا ۲۰۴ متر مربع رسیده است که نشانگر افزایش ۴۵ درصدی متراژ خانه‌هاست.
اما نکته جالب توجه این است که با بزرگ شدن خانه‌ها تعداد اعضای خانواده‌ها کاهش یافته است. در دهه ۶۰ میلادی هر خانواده به طور متوسط ۳٫۳۳ عضو داشت، ولی امروز این عدد به ۲٫۵۴ رسیده. یعنی خانواده‌ها ۳۰ درصد افت جمعیت داشته‌اند. پس خانه‌ها هم باید کوچکتر شوند، نه؟!
لزوما برای افزایش تعداد اعضای خانواده به خانه‌های بزرگتر نیاز نیست. پس چرا روزبه‌روز خانه‌ها بزرگتر ولی خانواده‌ها کوچکتر می‌شوند؟
چرا مردم برای خرید خانهای بزرگتر که به آن نیازی هم ندارند، زیر بار قرض‌های سنگین می‌روند؟
شاید این قضیه به جاذبه‌ی تجملاتی مثل خانهای فراخ‌تر با سقف بلندتر، اتاق مهمان، کفپوش‌های مرغوب، کابینت‌های درجه یک و اتاقخواب‌های بزرگتر برگردد.
البته تمام اینها خوب هستند، ولی آیا واقعا لازمند؟ یا فقط باعث می‌شوند اشخاص دیرتر به استقلال مالی برسند؟
هر آدم به چه متراژ خانه نیاز دارد؟ چرا مردم برای خرید خانهای بزرگتر که به آن نیازی هم ندارند، زیر بار بدهی‌های سنگین می‌روند؟
تجمل گرایی با اتومبیل‌های باورنکردنی
اتومبیل‌های نسل جدید واقعا باورنکردنی هستند. آیا تا به حال سوار یکی از آنها شده‌اید؟ واقعا بینظیرند و بیشترین راحتی، امنیت و زیبایی را دارند. پس علاقه به خرید چنین اتومبیل‌هایی جای تعجب ندارد.
فکر میکنیم شیشه‌های اتوماتیک ضروری‌اند چون حوصله‌ی بالا و پایین بردن دستی شیشه‌ی اتومبیل را نداریم! ولی صندلی‌های اتوماتیک، روکش چرمی، درهای اتوماتیک، فرمان زیبا و سیستم سرگرمی مثل مانیتورهای HD نصب شده بر صندلی‌ها چطور؟
قطعا داشتن اتومبیلی با این امکانات جذاب است و اگر یکبار چنین اتومبیلی سوار شوید به سختی می‌توانید رهایش کنید. اما صادقانه آخرین باری که از این امکانات در اتومبیل استفاده کردید، کی بوده؟ پس به خودتان قول دهید دفعه‌ی بعدی که برای خرید اتومبیل می‌روید مدل پایین‌تری با امکانات غیراتوماتیک و کمتر بخرید.
پولتان را نگه دارید
اگر در جامعه‌ای پیشرفته زندگی می‌کنید و درآمد خوبی دارید، به احتمال زیاد گرفتار تجملات هستید. رهایی از تجمل‌گرایی کار ساده‌ای است، تنها کافیست در اولویت‌هایتان تجدیدنظر کنید و رسیدن به استقلال مالی را مقدم بر خریدهای غیرضروری بدانید. ولی خبر خوب اینکه به محض رهایی از قیدوبند این تجملات شاهد افزایش سرعت روند رسیدن به استقلال مالی در خود می‌شوید.
چطور از تجمل‌گرایی نجات یابیم و به استقلال مالی برسیم؟
حذف تمام موارد بامزه، لوکس و در واقع غیرضروری از زندگی شاید کمی ملال‌آور باشد، ولی تغییر سبک زندگی برای هرچه سریع‌تر مستقل شدن بدون این کار میسر نیست. در نتیجه تعداد کسانی که موفق به فرار از دام تجملات می‌شوند زیاد نیست. ولی اگر کسی برای تغییر سبک زندگی همت کند زودتر از بقیه به استقلال مالی می‌رسد.
چگونه سبک زندگیمان را تغییر دهیم؟
برای تغییر سبک زندگی و کنار گذاشتن تجملات، ابتدا باید رفتارهایتان را کنترل کرده و به طور کلی زندگی جدیدی را آغاز کنید. علاوه بر این در نظر داشته باشید که رفتارهای تجملاتی فقط مختص به اقلام بزرگ مانند خانه و اتومبیل نیستند. مثلا چند مرتبه در هفته رستوران رفتن هم نوعی رفتار تجملاتی به حساب می‌آید. تجملاتی نبودن کلید زندگی شادتر و موفقیت اقتصادی است. پس رفتارهای صحیح و جایگزین را بیاموزید و از بازگشت به کارهای گذشته خودداری کنید.
موقعیت‌هایی که در آنها تجملاتی رفتار می‌کنید را شناسایی کنید
شناسایی چنین موقعیت‌هایی فقط توسط خود شخص امکان‌پذیراست. هیچکس جز خودتان نمی‌تواند بگوید خرید اتومبیل جدید ضرورت دارد یا تجملات حساب می‌شود. پس اگر اتومبیل خیلی لوکسی هم بخرید فقط به خودتان مربوط می‌شود.
برای موفقیت باید بین ولخرجی و صرفه‌جویی‌هایمان تعادل برقرار کنیم.
تجملات زندگی را اولویت‌بندی کنید
پس از اعتراف به تجملاتی بودن بعضی از وسایل یا عادات زندگی، باید تصمیم بگیریم که کدام یک از آنها حذف شوند و کدامشان باقی بمانند. بدین منظور بهتر است آنها را در یکی از سه دسته زیر قرار دهیم:
• مواردی که بدون آنها نمی‌توانیم زندگی کنیم.
• مواردی که دوست داریم نگهشان داریم ولی آشکارا قابل حذف هستند.
• مواردی که بود و نبودشان در زندگی فرقی نمی‌کند.
این کار، سخت‌ترین قسمت ماجراست. چرا که احتمالا همه چیز را در دسته اول می‌گذاریم!
اگر اولویت‌بندی برایتان سخت بود به این فکر کنید که هر چیزی را که حذف کنید، به راحتی می‌توانید دوباره به‌دست آورید. در واقع تغییر سبک زندگی، راهکاری موقتی برای پرداخت بدهی‌ها و جمع‌کردن پس‌اندازی مختصر است.
زندگی و خرید کردن با دست‌ودلبازی و سخاوتمندانه خیلی هم خوب است ولی مختص کسانی است که از نظر اقتصادی به وضعیتی پایدار رسیده و بار خودشان را بسته‌اند. شما هم هر وقت به این نقطه رسیدید هر طور دوست داشتید زندگی کنید!
راهکار
مطمئنا کسی دوست ندارد از تفریحات و وسایلی که دوستشان دارد دل بکند ولی موارد غیرضروری زیادی هستند که پول زیادی بابتشان می‌دهیم. پس می‌توانیم به حذف یا کاهش این موارد فکر کنیم:
- می‌توانیم ماشین مدل بالای خود را که مخارج تعمیر و مصرف سوخت خیلی زیادی دارد، با یک ماشین کم هزینه‌تر تعویض کنیم.
- برای مدتی در خانهای ارزان‌تر و کوچکتر زندگی کنیم تا راحت‌تر اوضاع مالی‌مان را سرو سامان دهیم.
- تا مدتی به مسافرت‌ها و تفریحات کم هزینه‌تر بپردازیم.
- در خرید لوازم منزل به کیفیت محصولات بیش از برندشان توجه کنیم.
و راهکار مختلف دیگری که می تواند مختص خودتان باشد. تمام این موارد، به‌نوعی برای پیشروی در اهداف مالی کمکمان می‌کند.
هر وقت که در دام تجملات می‌افتید و می‌خواهید خود را نجات دهید از خود بپرسید: هر چه سریع‌تر به استقلال مالی رسیدن ارزشمندتر است یا داشتن این وسیله؟!
آیا تا به حال گرفتار تجملات شده‌اید؟ برنامه‌ای برای اصلاح رفتارهایتان دارید؟ یا آنقدر پولدار هستید که به تغییر مسیر نیازی ندارید؟
