تفاوت پول با ارز + تعریفی جامع از ماهیت پول

پول از دوران پارینه‌سنگی تا به حال برای مردم یک مفهوم شگفت‌انگیز بوده است. پول، money، یا هر اسم دیگری که ما روی آن بگذاریم، در واقع یک شاخص برای تعیین قیمت‌ و ارزش‌ کالا و خدمات مختلف به شمار می‌رود. وقتی حرف از پول به میان می‌آید ذهن‌مان به سمت اسکناس‌ها، سکه‌ها و ارقام دیجیتالی در حساب بانکی‌مان می‌رود. هم‌چنین هنگامی که حرف از ارز یا واحد پولی (currency) می‌شود به یاد پول‌های خارجی مانند دلار و یوهان و یورو و... می‌افتیم. اما جالب است بدانید پول و ارز در عین دارای بودن ویژگی‌های مشترک اما دو معنای متفاوت دارند. برای دانستن تفاوت پول با ارز مطلب زیر را دنبال کنید.

پول ابزاری است برای مبادلات اقتصادی که تمام مردم جامعه بر سر ارزش‌دار بودن آن با یک‌دیگر توافق دارند. در مجموع، هر پولی دارای سه ویژگی اصلی است:

اول آن‌که ابزاری است برای دادوستد (medium of exchange) ابزاری که برای همه قابل قبول و پذیرفته شده است.
دوم قابلیت تغییرپذیری دارد (fungible) یعنی معیاری برای محاسبه است و مقیاسی برای ارزش‌گذاری کالاها و خدمات است و می‌توان آن را به اجزای کوچک‌تر خرد، یا آن را با پول‌های دیگر معاوضه (چنج) کرد.
و سوم منبع ارزش (store of value) است یعنی ارزش خود را در طی زمان حفظ می‌کند و می‌توان آن را برای آینده ذخیره کرد؛ مثل طلا. چون مقداری مشخصی از آن در جهان وجود دارد و فاسد شدنی نیز نیستند.

پیش از اختراع پول، مردم از طریق مبادلات کالابه‌کالا به خواسته‌های خود می‌رسیدند. یعنی هر کس کالای خود را در ازای کالا و یا خدمات دیگران معاوضه می‌کرد. اما به خاطر مشکلات فراوانی که این روش داشت مردم به فکر جایگزین افتادند. یعنی باید چیزی را اختراع می‌کردند که همه بر سر ارزشمند بودن آن با یک‌دیگر توافق داشته باشند. هم‌چنین بتوان آن را به سادگی معامله، حمل و پس‌انداز کرد. ابتدا سکه‌های طلا، نقره، مس و... به عنوان پول مبادلاتی وارد جامعه شدند و به مدت طولانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. طلا و نقره پول‌هایی هستند که ارزش ذاتی دارند. یعنی همیشه ارزشمند هستند. اما رفته‌رفته مردم به فکر ساخت پولی افتادند که حمل، خرد کردن و پس‌انداز آن آسان‌تر باشد؛ بنابراین پول‌های کاغذی ظهور کردند. تعریف و مفهوم پول با ارز متفاوت هست. ابتدا توضیحات کامل کننده مرتبط با پول را می‌گوییم. سپس ارز را تعریف می‌کنیم.

تاریخچه اولین پول کاغذی به بیش از ۱۰۰۰ سال پیش در چین بازمی‌گردد. اولین بانک‌های تاریخ در ازای دریافت طلا و نقره‌های مردم به آن‌ها اسناد بانکی می‌دادند که موجودی‌شان در آن درج شده بود. چون تمام مردم می‌دانستند که این اسناد ارزش مالی دارند آن‌ها را به عنوان پول پذیرفته بودند. رفته‌رفته با ظهور اولین بانک‌های مرکزی تولید و اعتبار پول کاغذی سرعت گرفت.

تاریخچه پول کاغذی
چرا طلا بسیار گران است؟
عملکردهای پول 

مفهوم استاندارد طلا کمی پیچیده است؛ اما به طور خلاصه به این دلیل به‌وجود آمده بود تا پشتوانه‌ای باشد برای‌ کاغذ‌هایی که بانک‌ها به عنوان پول چاپ می‌کردند. یعنی در ازای سکه‌ها و اسکناس‌هایی که در دست مردم بود، در بانک‌ها طلا وجود داشت. با چاپ بیش از اندازه اسکناس، ارزش واحد پولی کشور پایین می‌آمد و تورم بالا می‌رفت. هم‌چنین از میزان تبادلات تجاری با دیگر کشورها نیز کاسته می‌شد. حال اگر کاغذها را با پشتوانه طلا به دست مردم می‌رساندند، هر دوی این مشکلات حل می‌شد.
دولت آمریکا در جریان دو جنگ جهانی اول و دوم از نیاز کشورهای اروپایی سو‌ءاستفاده کرد و در ازای گرفتن طلا از کشورهای در حال جنگ، به آن‌ها مهمات و مواد غذایی موردنیازشان را صادر می‌کرد. کار به جایی رسید که تمام طلاهای دنیا در دست آمریکا افتاد (دو سوم طلای جهان).
در اواخر جنگ جهانی دوم کشورهای تحت حمایت متفقین برای حل مشکلات اقتصادی‌شان، توافق برتون وودز را ایجاد کردند. از آن‌جایی که آمریکا کنترل طلای جهان را در دست داشت، اصرار داشت که این سیستم مبتنی بر طلا و دلار آمریکا باشد. در نهایت سیستم برتون وودز، ارزش ارز ذخیره جهان یعنی دلار را به طلا گره زد. نتیجه این توافق این بود که این کشورها به جای طلا، دلار ذخیره کنند و آمریکا به میزان دلارهای صادر شده، طلا ذخیره کند. هر زمان که این کشورها اراده می‌کردند، می‌توانستند ذخایر دلار خود را به آمریکا ببرند و در مقابل طلا دریافت کنند.

وجود مسائلی مثل جنگ جهانی، کمبود ذخایر طلا، احتکار توسط مردم، باعث نیاز آمریکا به چاپ پول شد و آمریکا دیگر نمی‌توانست برای پول‌های چاپ شده، پشتوانه طلا داشته باشد. در نتیجه پشتوانه طلا کنار گذاشته شد.
پس از گذشت چند سال و بازیابی کشورهای اروپایی از جنگ، سران این کشورها تصمیم گرفتند که پول‌های خود را به آمریکا ببرند و به جای آن طلا بگیرند. این امر در کنار جنگ‌های پی‌در‌پی آمریکا با دیگر نقاط جهان باعث شد که ارزش دلار آمریکا پایین بیاید؛ کار به جایی رسید که ریچارد نیکسون اعلام کرد دلار آمریکا نیازی به پشتوانه طلا ندارد؛ باقی کشورها نیز رفته‌رفته از این روش پیروی کردند و بالاخره در کم‌تر از هفتاد سال پیش، پول به حالت امروزی خود درآمد. بنابراین منظور از پول‌های بدون پشتوانه همان پول‌هایی هستند که پشتوانه طلا را ندارند.
پول بدون پشتوانه، ارزشش را از دولتی می‌گیرد که آن را صادر کرده است و اعتبارش توسط یک دولت و مردمش پذیرفته می‌شود. این اعتباربخشی جمیع مردم به واحد پولی، به معنای حقیقی بودن آن نیست؛ ولی دست سیاست‌مداران را برای افزایش نرخ تورم باز می‌گذارد. زیرا وظیفه چاپ پول بر عهده سازمان‌های دولتی است و آن‌ها با افزایش تیراژ چاپ پول‌های کاغذی (که معمولا در زمان جنگ و یا تحریم اتفاق می‌افتد) می‌توانند کمبود بودجه خود را جبران کند. اما با افزایش یک‌باره چاپ پول بدون پشتوانه، ارزش ارز چیزی بیش از تکه‌ای کاغذ نمی‌شود.
پس از آن‌که مردم به این نتیجه برسند که واحد پولی یا ارز کشورشان در حال از دست دادن ارزش خود است به سراغ جایگزین‌های دیگر برای تبادلات پولی‌شان می‌روند. برای مثال در دوران پس از جنگ جهانی دوم در آلمان ارزش سیگار و کنیاک را از ارزش پول‌شان بیش‌تر قبول داشتند. این مثال نشان‌گر یکی از سه ویژگی ذاتی پول یعنی «ابزار دادوستد» بودن آن نیز هست.

ارز ها، همان اسکناس‌هایی هستند که در کیف پول شما هستند. همان‌طور که توضیح دادیم یکی از مشکلات مربوط به سکه‌های قدیمی در حمل‌شان بود. بنابراین اسناد کاغذی که توسط اولین بانک‌های آن زمان چاپ می‌شد و به دست مردم می‌رسید، جهت مبادلات پولی ظهور کردند. این اسناد اولین ارز‌های تاریخ به شمار می‌روند.
برای انتقال پول به دیگران می‌بایست سندی مانند اسکناس، رسید بانکی و... ارائه دهیم. به این اسناد ارز یا واحد پولی (currency) گفته می‌شود که بر خلاف پول، ارزش معین و ثابتی ندارد و قیمت آن در هر زمان، از نظر هر شخص و هر کشور و جامعه‌ای متفاوت است.
ارزها به خودی خود چیزی فراتر از یک تکه کاغذ نیستند و این ماهیت پول است که به آن‌ها ارزش می‌بخشد. این‌طور می‌توان گفت که مفهوم پول برای تعیین ارزش کالاها به شمار می‌رود اما ارزها در واقع شکلی از پول هستند که تنها برای سهولت بیش‌تر در معاملات ساخته‌ شده‌اند.

اگر بخواهیم یک نتیجه گیری خلاصه از مقایسه پول و ارز داشته باشیم. می‌توانیم به شباهت ها و تفاوت های پول و ارز بپردازیم:

شباهت‌های پول و ارز
پول و ارز هر دو برای معامله به کار می‌روند (واسطه‌ای برای مبادلات هستند)
معیاری برای محاسبه و تعیین ارزش کالاها هستند
به بخش های کوچکتر و خردتر تقسیم می‌شوند
فاسد شدنی نیستند

تفاوت پول و ارز
اصلی ترین تفاوت پول و ارز در ارزش آن‌هاست. پول ارزش ذاتی دارد، مثل طلا و نقره مثال‌های خوبی برای پول هستند. اما ارزش ارز، قراردادی است و به دولت صادر کننده آن بستگی دارد. با جابجایی سطوح قدرت در جهان، ارزش ارز آن کشور نیز بالا و پایین می‌رود.