به توانمندی و تمایل هر فرد نسبت به تحمل ضرر ناشی از سرمایه گذاری، توان ریسک پذیری یا تحمل ریسک می‌گویند. برای اندازه‌گیری توان ریسک پذیری‌تان، از خود بپرسید که تا چه اندازه با حس رسیدن به جایگاه فعلی‌تان پس از تجربه سقوط ناگهانی بازار راحت‌تر کنار می‌آیید؟
یک اصطلاح بین سرمایه‌گذاران وال استریت هست که می‌گوید: یا می‌توانی خوب بخوری یا می‌توانی خوب بخوابی. در این ضرب‌المثل «خوب خوردن» اشاره به این دارد که با داشتن چشم‌انداز بلندمدت، صبر و طاقت برای سرمایه‌های پرریسک مانند بازار بورس، سرمایه‌گذاران به خود این فرصت را می‌دهند که یک ثروت حسابی برای خود دست و پا کنند. از سوی دیگر، این تحمل خودش هزینه هم دارد؛ چون نوسانات بالای بازار سهام می‌تواند خواب را از چشمان آدم بگیرد.
دلیل اهمیت ریسک پذیری یا تحمل ریسک در چیست؟
ریسک پذیری نقشی حیاتی در استرس‌زدایی از شیوه بالا و پایین‌شدن رشد روزانه پول‌تان ایفا می‌کند. اگر طاقت کافی برای مقابله با ریسک‌های ناشی از عملی نشدن برنامه‌ها و پیش‌بینی‌های خود را (حتی به صورت موقت) ندارید، می‌بایست به سرمایه گذاری‌های کم‌ریسک با سود پایین‌تر روی بیاورید. برای سرمایه گذاری‌هایی که سود بالا دارند نیازمند پتانسیل تحمل بالاتری نسبت به بالا و پایین‌های بازار هستید.
با شناخت تحمل ریسک پذیری خود می‌توانید برنامه مناسبی برای انتخاب محل سرمایه گذاری‌تان تدوین کنید؛ برنامه‌ای که به شما در برقراری تعادل نسبت به نگرانی‌ها و عدم ثبات بازار که پتانسیل سود بالاتری در درازمدت در خود دارند، کمک کند.
میزان ریسک پذیری چطور مشخص می‌شود؟
در شرایطی که روند بازار صعودی باشد هرکسی می‌تواند به تحمل ریسک بالا برسد. به همین خاطر، بهترین زمان برای ارزیابی تحمل ریسک در زمانی است که بازار روند نزولی به خود می‌گیرد.
برای مثال در ابتدای شروع بحران همه‌گیری کرونا که باعث سقوط بازار و بیکاری مزمن در جامعه شد، دنیا به یک درجه غیر قابل پیش‌بینی از بی‌ثباتی رسید؛ تا جایی که همه نگران این بودند که کووید-۱۹ کل اقتصاد را به نابودی بکشد. تحمل ریسک شما در آن دوران چگونه بود؟ آیا شما نیز مانند بسیاری از مردم در آن دوران سخت، خشک‌تان زده بود؟
اگر در آن زمان سهام خود را از روی ترس فروخته بودید، یعنی سطح تحمل ریسک پذیری‌تان اندک است. هم‌چنین اگر پایین آمدن قیمت‌ها شما را تهییج به خرید سهام و استفاده از این بحران کرد نیز به معنای بالا بودن سطح تحمل ریسک‌تان است و خوش به حال‌تان بوده؛ چون بازار بورس نسبت به آن زمان رکورد صعود را شکست.
چند نوع ریسک پذیری در سرمایه گذاری‌ها داریم؟
بسته به شرایط و شخصیت هر فرد تحمل ریسک‌های گوناگونی وجود دارند که مهم‌ترین‌شان عبارتند از:
ریسک پذیری محافظه‌کارانه
سرمایه‌گذاران با این نوع ذهنیت بر روی حفظ و نگهداری از سرمایه و دوری از ریسک ضرر، تمرکز می‌کنند. یعنی در آخر سود کم‌تری نصیب‌شان می‌شود؛ اما سرمایه‌گذار در قبال سود کم‌تر خیال راحت‌تری از نوسانات بازار دارد.
برای مثال گواهی سپرده یک نوع سرمایه گذاری محافظه‌کارانه به حساب می‌آید. زیرا بانک یا موسسه اعتباری در ازای نگهداری طولانی‌مدت پول سرمایه‌گذاران به آن‌ها سود اندک ولی تضمین‌شده می‌پردازند.
تضمین سود خیلی خوب است؛ اما پایین بودن میزان آن خودش به نوعی ضرر است. چون سرمایه گذاری در بازار بورس با وجود نوساناتش، در درازمدت سودآوری بالاتری خواهد داشت.
در مجموع، افراد مسن که به دوران بازنشستگی خود نزدیک هستند در ریسک پذیری محافظه‌کارانه‌تر عمل می‌کنند
ریسک پذیری بالا
بخش اعظم دارایی‌های یک سرمایه‌گذار با ریسک پذیری بالا به سرمایه گذاری‌های پرریسک مانند بازار بورس و املاک اختصاص دارد. این سرمایه گذاری‌ها در درازمدت پتانسیل سود بالایی دارند. که البته عامل زمان نقش کلیدی دارد. این‌گونه سرمایه گذاری‌ها ممکن است در میانه راه متحمل ضررهای سنگین بشوند و گاهی هیچ ضمانتی برای بازگشت پول سرمایه گذاری‌شده نیست. شدید بودن سطح ریسک پذیری به معنای تمایل برای پذیرفتن احتمال ضرر بخشی یا کل پول سرمایه گذاری‌شده است.
ریسک پذیری متعادل
ریسک پذیری متعادل ترکیبی از دو ریسک، یعنی هم ریسک بالا و هم محافظه‌کارانه است. یکی از مثال‌های رایج تقسیم سرمایه به صورت ۶۰/۴۰ در سهام و اوراق مشارکت است. با این روش یک تعادل میان پولی که برای رشد سرمایه گذاری شده (یعنی بورس) در عینی که گوشه چشمی نیز به سود یا درآمد ثابت (حاصل از اوراق مشارکت) خواهیم داشت.
چطور سطح ریسک پذیری‌مان را ارزیابی کنیم؟
برای این منظور می‌بایست ابتدا به سه سوال کلیدی زیر پاسخ دهید:
سرمایه‌تان در چه مرحله‌ای است؟ آیا در حال حاضر به امید کسب سود در آینده به طور مستمر به سرمایه خود می‌افزایید؟ یا نه سرمایه‌تان به جایی رسیده که ترجیح می‌دهید به جای افزایش مقدار آن، کاری کنید که از آن سود (درآمد) ثابت به دست بیاید؟ هر کدام از این شرایط مستلزم تحمل ریسک خاص خود است.
چه زمانی به پول‌تان نیاز خواهید داشت؟ چشم‌انداز زمانی‌تان بخش مهمی از معادله است. هر چه زودتر بخواهید به پول برسید به معنای پایین‌تر بودن تحمل ریسک‌تان است. پولی که سال آینده برای پرداخت قسط خانه‌تان لازم دارید چشم‌انداز زمانی متفاوتی نسبت به پولی که برای بازنشستگی در سال‌های دور کنار می‌گذارید، خواهد داشت.
اگر پورتفوی‌تان ۲۰ درصد ضرر کند چه واکنشی از خود نشان خواهید داد؟ ارزیابی تحمل ریسک هم‌چنین شامل فکر به چالش‌های ترس‌آور و فرض بدترین سناریو ممکن نیز می‌شود. اگر سرمایه‌تان ۲۰ درصد از ارزش خود را از دست بدهد خواب را از چشمان‌تان سلب می‌کند و باعث می‌شود که تمام پول‌تان را از محل سرمایه گذاری بیرون بکشید؟ یا نه برعکس، آن را رها می‌کنید و حتی پول نیز به آن اضافه می‌کنید تا از پایین بودن بازار سود ببرید؟
آیا تجربه سرمایه‌گذاری با ریسک پذیری ارتباط دارد؟
تا چه اندازه در زمینه سرمایه گذاری تجربه دارید؟ در حینی که میزان ریسک پذیری خود را ارزیابی می‌کنید مهم است که در مورد میزان دانش‌تان نسبت به علم سرمایه گذاری نیز فکر کنید. با پیشرفت تکنولوژی و ظهور امکاناتی نظیر سرمایه گذاری‌های آنلاین، عملیات شروع سرمایه گذاری هیچ‌گاه به سادگی امروز نبوده است. اما این سطح از سادگی هم‌چنین ممکن است برای فرد بی‌تجربه هزینه‌بردار شود.
مشاوران فعال در فضای آنلاین با توجه به دانش بالایی که در زمینه سرمایه گذاری دارند می‌توانند از طریق سوءاستفاده از افراد بی‌تجربه برای خود سود به دست بیاورند. بنابراین قبل از شروع به سرمایه گذاری ابتدا با میزان ریسک پذیری خودتان صادق باشید و هم‌چنین به صورت مستمر سطح سواد مالی خود را نیز ارتقا دهید.
تفاوت میان تحمل ریسک و ظرفیت ریسک
بسیار مهم است که تحمل ریسک و ارتباط آن با ظرفیت ریسک پذیری خود را ارزیابی کنید.
برای مثال اگر در ابتدای راه برای سرمایه گذاری بیمه بازنشستگی قرار دارید یعنی ظرفیت ریسک پذیری‌تان بالاست. زیرا احتمالا تا ۳۰-۴۰ سال آینده بازنشسته نمی‌شوید و یعنی می‌توانید سرمایه گذاری‌هایی با ریسک بالا انجام دهید و سقوط این سرمایه گذاری‌ها تاثیر چندانی بر شما نمی‌گذارند زیرا هنوز زمان زیادی دارید. ولی تحمل ریسک پذیری‌تان شاید تا آن اندازه بالا نباشد؛ که در این صورت یک سرمایه‌گذار «نگران» خواهید بود.
فکر به ریسک در ابعاد بزرگ
در ابتدای راه سرمایه گذاری هم‌چنین مهم است که چشم‌انداز زمانی خود را بلندمدت در نظر بگیرید. تماشای سقوط ارزش سرمایه نسبت به روز گذشته، برای فردی که چشم‌انداز کوتاهی دارد کمی عذاب‌آور است. اما اگر افق‌تان را از یک روز و یک ماه بالاتر ببرید در طول راه متوجه می‌شوید که فرصت دادن به سرمایه‌تان تا چه اندازه برای‌تان ارزش‌آفرینی می‌کند.
شاید میانگین سودآوری بازار بورس ۱۰ درصد در سال باشد، اما به این معنا نیست که هر سال ۱۰ درصد سود گیرتان می‌آید. بعضی سال‌ها حتی ممکن است ۳۰ درصد افت کند و هم‌چنین ممکن است ۳۰ درصد افزایش بیابد. اندازه‌گیری میزان رشد سود را در درازمدت در نظر بگیرید، نه یکی دو روز. هر چه به دوران بازنشستگی نزدیک‌تر می‌شوید نیز می‌بایست موشکافانه در مورد توانمندی مقابله با ریسک‌ها و ضررهای احتمالی، اطلاعات کسب کنید. از ارزیابی دوباره سطح تحمل و ظرفیت ریسک پذیری خود غافل نمانید تا بتوانید بسته به شرایط، تغییرات لازمه را بهتر لحاظ کنید.
